ఆత్మజ్ఞానానికి నిర్వాణషట్కం: ఆది శంకరుల దివ్య బోధన.
నిర్వాణషట్కం – Nirvana Shatkam అనేది అద్వైత వేదాంత తత్వశాస్త్రానికి మూల స్తంభాలలో ఒకరైన జగద్గురు ఆది శంకరాచార్యులచే (Adi Shankaracharya) రచించబడిన ఒక అత్యంత లోతైన మరియు ప్రసిద్ధ స్తోత్రం. “నిర్వాణ – Nirvana” అంటే బంధాల నుండి, దుఃఖాల నుండి విముక్తి పొంది, ఆనంద స్థితిని చేరుకోవడం. “షట్కం” అంటే ఆరు శ్లోకాల సమూహం. కాబట్టి, నిర్వాణషట్కం అంటే ఆత్మ యొక్క నిజమైన స్వభావాన్ని ఆవిష్కరించి, ముక్తిని, ఆనందాన్ని పొందే మార్గాన్ని ఆరు శ్లోకాలలో వివరించే మహోన్నత కృతి. దీనిని ఆత్మషట్కం అని కూడా అంటారు.
Nirvanashatkam యొక్క నేపథ్యం మరియు తత్వశాస్త్రం
నిర్వాణషట్కం అద్వైత వేదాంతం (Advaita Vedanta) యొక్క సారాంశాన్ని, అంటే ఆత్మ మరియు బ్రహ్మం యొక్క ఐక్యతను చాటి చెబుతుంది. ఈ తత్వశాస్త్రం (Philosophy) ప్రకారం, మనం నిత్యం చూసే ప్రపంచం, మన శరీరం, మనస్సు, బుద్ధి, అహంకారం – ఇవన్నీ వాస్తవం కావు, ఇవి కేవలం భ్రమ (మాయ) వలన కలిగే భావనలు. నిజమైన సత్యం కేవలం బ్రహ్మం మాత్రమే, మరియు మనలో నిక్షిప్తమై ఉన్న ఆత్మ ఈ బ్రహ్మంతో ఏకమైనది.
మానవుడు తనను తాను శరీరం, మనస్సు, లేదా ఇంద్రియాలతో గుర్తించుకోవడం వల్లనే దుఃఖాలు, భయాలు కలుగుతాయి. ఈ అష్టకంలో, శంకరాచార్యులు (Shankaracharya) ప్రతి శ్లోకంలోనూ, “నేను ఇది కాదు, అది కాదు” అని చెబుతూ, చివరికి ఆత్మ యొక్క నిజమైన, నిర్గుణ, నిరాకార స్వభావాన్ని ఆవిష్కరిస్తారు.
నిర్వాణషట్కంలోని శ్లోకాల నిర్మాణం మరియు అంతరార్థం
నిర్వాణషట్కంలోని ప్రతి శ్లోకం “నేను ఎవరు?” (Who am I?) అనే ప్రశ్నకు సమాధానంగా రూపొందించబడింది. ప్రతి శ్లోకం “నేను ఇది కాదు”అనే పద్ధతిని అనుసరించి, అనాత్మ (ఆత్మ కానిది) అయిన వాటిని నిరాకరిస్తుంది:
- మొదటి శ్లోకం: “మనోబుద్ధ్యహంకార చిత్తాని నాహం, నచ శ్రోత్ర జిహ్వే నచ ఘ్రాణనేత్రే…” – నేను మనస్సు, బుద్ధి, అహంకారం, చిత్తం కాదు; చెవులు, నాలుక, ముక్కు, కళ్ళు కూడా కాదు. నేను ఆకాశం, భూమి, అగ్ని, గాలి, నీరు కూడా కాదు. నేను చిదానంద రూపః శివోఽహం, శివోఽహం (జ్ఞానానంద స్వరూపుడైన శివుడను నేను, శివుడను నేను).
- రెండవ శ్లోకం: “నచ ప్రాణసంజ్ఞో నవై పంచవాయుః, నవా సప్తధాతుర్నవా పంచకోశః…” – నేను ప్రాణం కాదు, పంచ వాయువులు కాదు, సప్త ధాతువులు కాదు, పంచ కోశాలు (అన్నమయ, ప్రాణమయ, మనోమయ, విజ్ఞానమయ, ఆనందమయ) కాదు. నేను చిదానంద రూపః శివోఽహం, శివోఽహం.
- మూడవ శ్లోకం: “నమే ద్వేషరాగౌ నమే లోభమోహౌ, మదో నైవ మే నైవ మాత్సర్యభావః…” – నాకు ద్వేషం లేదు, రాగం లేదు; లోభం, మోహం లేదు; మదం, మాత్సర్యం (అసూయ) లేవు. ధర్మం, అర్థం, కామం, మోక్షం (చతుర్విధ పురుషార్థాలు) నాకు లేవు. నేను చిదానంద రూపః శివోఽహం, శివోఽహం.
- నాలుగవ శ్లోకం: “న పుణ్యం న పాపం న సౌఖ్యం న దుఃఖం, న మంత్రో న తీర్థం న వేదా న యజ్ఞః…” – నాకు పుణ్యం లేదు, పాపం లేదు; సుఖం లేదు, దుఃఖం లేదు. మంత్రం లేదు, తీర్థం లేదు, వేదాలు లేవు, యజ్ఞాలు లేవు. నేను భోజ్యం (భోగ వస్తువు), భోక్త (భోగించేవాడు), భోగం (భోగం) కాదు. నేను చిదానంద రూపః శివోఽహం, శివోఽహం.
- ఐదవ శ్లోకం: “న మృత్యుర్న శంకా న మే జాతిభేదః, పితా నైవ మే నైవ మాతా న జన్మ…” – నాకు మృత్యువు లేదు, శంక లేదు; జాతిభేదం లేదు. నాకు తండ్రి లేడు, తల్లి లేదు, జన్మ లేదు. బంధువు లేదు, మిత్రుడు లేడు, గురువు లేడు, శిష్యుడు లేడు. నేను చిదానంద రూపః శివోఽహం, శివోఽహం.
- ఆరవ శ్లోకం: “అహం నిర్వికల్పో నిరాకారరూపో, విభుత్వాచ్చ సర్వత్ర సర్వేంద్రియాణి…” – నేను నిర్వికల్పుడను (సంకల్ప రహితుడను), నిరాకారుడను. సర్వవ్యాపకుడనై, అన్ని ఇంద్రియాలలో ఉన్నాను. నేను బంధం కాదు, మోక్షం కాదు, చిత్తం (చైతన్యం) కాదు. నేను చిదానంద రూపః శివోఁహం, శివోఁహం.
ఈ విధంగా ప్రతి శ్లోకంలోనూ భౌతిక ప్రపంచంలోని ప్రతి అంశాన్ని, మానసిక స్థితిగతులను, సామాజిక బంధాలను (Social bonds), ఆధ్యాత్మిక సాధనలను కూడా నిరాకరించి, కేవలం శుద్ధ చైతన్య స్వరూపమైన ఆత్మను ఆవిష్కరిస్తారు.
నిర్వాణషట్కం యొక్క ప్రాముఖ్యత
నిర్వాణషట్కం ఆధ్యాత్మిక మార్గంలో పయనించే వారికి అత్యంత ప్రాముఖ్యమైనది:
- ఆత్మజ్ఞానం: ఆత్మ యొక్క నిజమైన స్వభావాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి ఇది ఒక శక్తివంతమైన సాధనం. ఇది మనలోని దైవత్వాన్ని గుర్తించడానికి సహాయపడుతుంది.
- అహంకార వినాశనం: నేను శరీరం, మనస్సు, ఈ ప్రపంచం అనే అజ్ఞానాన్ని తొలగించి, అహంకారాన్ని తగ్గించడానికి ఉపకరిస్తుంది.
- భయం నుండి విముక్తి: మృత్యుభయం, దుఃఖం, బంధాల భయం వంటి వాటి నుండి విముక్తి పొంది, శాశ్వతమైన ఆనందాన్ని అనుభవించడానికి ఇది మార్గదర్శనం చేస్తుంది.
- ధ్యాన సాధన: ధ్యాన సమయంలో మనస్సును స్థిరపరచుకోవడానికి, బాహ్య ప్రపంచం నుండి విడివడి అంతర్గత ఆనందాన్ని అనుభవించడానికి ఈ శ్లోకాలు తోడ్పడతాయి.
- అద్వైత వేదాంత సారం: అద్వైత తత్త్వాన్ని సంక్షిప్తంగా, సులభంగా అర్థం చేసుకోవడానికి ఇది ఒక అద్భుతమైన మార్గం.
ముగింపు
నిర్వాణషట్కం (Nirvanashatkam) అనేది మానవుడు తన నిజమైన అస్తిత్వాన్ని తెలుసుకోవడానికి, భ్రమల నుండి విముక్తి పొంది మోక్షాన్ని పొందడానికి ఆది శంకరాచార్యులు ప్రసాదించిన ఒక దివ్య సాధనం. ఈ ఆరు శ్లోకాలు ఆత్మసాక్షాత్కారానికి దారితీసే లోతైన ఆధ్యాత్మిక అనుభవాలను అందిస్తాయి. “నేను శివుడను, నేను జ్ఞానానంద స్వరూపుడను” అనే మహోన్నత భావాన్ని నిరంతరం స్మరించడం ద్వారా ప్రతి ఒక్కరూ నిర్వాణ స్థితిని చేరుకోగలరు.
|| ఓం నమశ్శివాయ ||
Nirvana Shatkam Telugu
నిర్వాణషట్కం తెలుగు
శివోఽహం శివోఽహం, శివోఽహం శివోఽహం, శివోఽహం శివోఽహం
మనో బుధ్యహంకార చిత్తాని నాహం
న చ శ్రోత్ర జిహ్వే న చ ఘ్రాణనేత్రే ।
న చ వ్యోమ భూమిర్-న తేజో న వాయుః
చిదానంద రూపః శివోఽహం శివోఽహమ్ ॥ 1 ॥
న చ ప్రాణ సంజ్ఞో న వైపంచవాయుః
న వా సప్తధాతుర్-న వా పంచకోశాః ।
నవాక్పాణి పాదౌ న చోపస్థ పాయూ
చిదానంద రూపః శివోఽహం శివోఽహమ్ ॥ 2 ॥
న మే ద్వేషరాగౌ న మే లోభమోహో
మదో నైవ మే నైవ మాత్సర్యభావః ।
న ధర్మో న చార్ధో న కామో న మోక్షః
చిదానంద రూపః శివోఽహం శివోఽహమ్ ॥ 3 ॥
న పుణ్యం న పాపం న సౌఖ్యం న దుఃఖం
న మంత్రో న తీర్థం న వేదా న యజ్ఞః ।
అహం భోజనం నైవ భోజ్యం న భోక్తా
చిదానంద రూపః శివోఽహం శివోఽహమ్ ॥ 4 ॥
న మృత్యుర్న శంకా న మే జాతి భేదః
పితా నైవ మే నైవ మాతా న జన్మః ।
న బంధుర్-న మిత్రం గురుర్నైవ శిష్యః
చిదానంద రూపః శివోఽహం శివోఽహమ్ ॥ 5 ॥
అహం నిర్వికల్పో నిరాకార రూపో
విభూత్వాచ్చ సర్వత్ర సర్వేంద్రియాణామ్ ।
న వా బంధనం నైవర్-ముక్తి న బంధః ।
చిదానంద రూపః శివోఽహం శివోఽహమ్ ॥ 6 ॥
శివోఽహం శివోఽహం, శివోఽహం శివోఽహం, శివోఽహం శివోఽహం
Credit: @AmeyaRecords
Also Read
